Eθνικό Θέατρο
Aνακαίνιση 1930-32, επέκταση 1960-63 και δημιουργία Nέας Σκηνής 1970

Οδός Αγίου Κωνσταντίνου & Κουμουνδούρου, Αθήνα, 1891-1901

Aρχιτέκτων:
Ernst Ziller (1837-1923)
Aρχιτέκτων ανακαίνισης 1930-32:
Aναστάσιος Mεταξάς (1862-1937)
Aρχιτέκτων επέκτασης 1960-63:
Bασίλειος Δούρας (1904-1981)
Aρχιτέκτων Nέας Σκηνής:
Mάνος Περράκης (1937-)



Το Βασιλικό Θέατρο, που εγκαινιάστηκε στις 24 Νοεμβρίου 1901, ανοικοδομήθηκεμε πρωτοβουλία του Γεωργίου Α΄και χρηματοδότηση των Eλλήνων του Λονδίνου Στέφανου Ράλλη, Κοργιαλένιου και Ευγενίδη.
Το μικρό και απόκεντρο οικόπεδο του κτιρίου με την έντονη κλίση επηρέασε αρνητικά το αρχιτεκτόνημα και το μέλλον του. Στις ανεπαρκείς του λ.χ. διαστάσεις οφείλεται η αίθουσα των 1000 θέσεων (πλατεία 400 θέσεων, δύο εξώστες και τέσσερα επίσημα θεωρεία), αρκετά μικρή για ένα θέατρο ρεπερτορίου αξιώσεων, αλλά και οι μίζερες διαστάσεις των χώρων του κοινού. Η μνημειώδης πρόσοψη αδικείται από την αναγκαστική της τοποθέτηση πάνω στην οικοδομική γραμμή και μάλιστα παράλληλα προς τον άξονα του δρόμου της κύριας προσπέλασης.
Ή σύνθεση των όγκων εκφράζει οργανικά τις διαφορετικές λειτουργίες του θεάτρου (σκηνή, αίθουσα, χώροι κοινού κ.λ.π.) ακολουθώντας τη γερμανική παράδοση. Tο ίδιο ισχύει και στην οργάνωση των κατόψεων. H αξιοποίηση του μικρού οικοπέδου γίνεται προς όφελος της σκηνής και κατά δεύτερο λόγο της αίθουσας. Η κυρίως σκηνή ήταν πλάτους 18 και βάθους 12,50 μ. Γι’ αυτό χρειάστηκε να επεκταθεί και να εκσυγχρονισθεί αρκετές φορές.
Στη διαμόρφωση της αίθουσας ο ακαδημαϊκός εκλεκτικισμός του Ziller έχει μεγαλύτερη σχέση με το μπαρόκ από ό,τι οι αίθουσες των παλαιότερων θεάτρων του. Σε ανάλογη γραμμή σχεδιάστηκαν και οι όψεις του θεάτρου. Eίχαν και αυτές μια πλαστικότητα δυσανάλογη για την κλίμακα του κτιρίου. Aυτό είναι ιδιαίτερα φανερό στην πλαστικά τεμαχισμένη πρόσοψη του Βασιλικού Θεάτρου, τόσο στην αρχική που σχεδίασε ο Ziller όσο και στην όμοιας τεχνοτροπίας επέκταση του 1961-63, η οποία έγινε με σχέδια του αρχιτέκτονα Βασίλειου Δούρα.
Oι όψεις υποδιαιρούνται σε τρεις ζώνες και η μορφολογική τους ανάδειξη είναι ενιαία με εξαίρεση το μνημειώδες τμήμα της κύριας εισόδου. Η βάση ύψους 2 μ. διαμορφώθηκε με επιχρισμένη τοιχοποιία σε απομίμηση λιθοδομής rustico και αδιακόσμητα παράθυρα, ενώ ο κορμός με παράθυρα και αετωματική στέψη, ιονικές παραστάδες και στηθαίο με κιονίσκους. Τη στέψη του κτιρίου αποτελούν το γείσο και το στηθαίο.
Στην πρόσοψη δεσπόζει το προεξέχον κεντρικό τμήμα με έξι κορινθιακούς κίονες οι οποίοι πατούν σε ισάριθμους πεσσούς της βάσης και στηρίζουν τον τεθλασμένο θριγκό της στέψης, στα πρότυπα της ρωμαϊκής βιβλιοθήκης του Αδριανού.
Oι σημαντικότερες εσωτερικές αναπλάσεις έγιναν το 1930-32 και το 1970. Οι πρώτες εργασίες αφορούσαν την εσωτερική ανακαίνιση του κτιρίου, το οποίο μετονομάστηκε από Bασιλικό σε Eθνικό, καθώς και τη μεταρρύθμιση της σκηνής του. Η ανακαίνιση έγινε από τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά στο πνεύμα του μοντέρνου κλασικισμού με στοιχεία Art DŽco και ο εκσυγχρονισμός του σκηνικού χώρου βασίστηκε σε μελέτη του σκηνογράφου Πάνου Αραβαντινού και του αρχιτέκτονα Kωνσταντίνου Δοξιάδη.
Τριάντα χρόνια αργότερα, ένας χώρος δοκιμών της πτέρυγας του 1960-63 θα μεταμορφωθεί ευφάνταστα από τον αρχιτέκτονα Μάνο Περράκη στην ευέλικτη Νέα Σκηνή του Εθνικού, η οποία έχει τη δυνατότητα να μετατρέπεται σε κυκλικό θέατρο, ελισαβετιανή σκηνή, ή οποιοδήποτε άλλο σχήμα με κινητά και ανυψούμενα βάθρα και με χρήση ανεξάρτητων μεταθετών καθισμάτων.

ΣYΓKOINΩNIA